Học gì để làm Product Management?

Quản lý sản phẩm là một công việc mới và nhận được sự quan tâm lớn trong thời gian gần đây. Tuy nhiên thực tế hiện nay, không có một trường đại học nào đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực này. Trong số các ngành được đào tạo ở Đại học thì lập trình có vẻ là một ngành có chương trình giảng dạy gần với yêu cầu công việc của các vị trí quản lý sản phẩm.

Bản thân Tùng cũng là một người có background học lập trình, cụ thể là chuyên ngành Công nghệ Phần mềm tại trường Đại học Khoa học Tự nhiên (thuộc Đại học Quốc gia TPHCM). Tùng cũng đã từng trải qua giai đoạn mù mờ khi lúc mới xác định sẽ đi theo con đường làm quản lý sản phẩm. Rất nhiều câu hỏi được đặt ra trong đầu: “Ở trường dạy gì phù hợp với công việc này?”,  “Với môn A này liệu có giúp ích được gì cho định hướng tương lai của mình không?” … Tùng tin rằng, vào thời điểm này cũng sẽ có nhiều bạn cũng có những câu hỏi tương tự. Do đó, Tùng hy vọng rằng một số trải nghiệm của mình trước đây sẽ giúp cho các bạn có thêm lựa chọn và chiến lược để bước vào công việc quản lý sản phẩm một cách tốt nhất.

Note thêm là tên môn học hoặc nội dung Tùng đề cập được dựa vào chương trình học tại trường Đại học Khoa học Tự nhiên ĐHQG-HCM. Mình sẽ cố gắng mô tả cho dễ hình dung nhất để các bạn học các trường khác biết được môn học tương đương ở trường mình.

1. Software Project Management (Quản lý Dự án Phần mềm)

Đây là môn xứng đáng được xếp đầu tiên trong danh sách. Một người quản lý sản phẩm giỏi thì kỹ năng quản lý dự án cũng phải nắm vững. Xác định mục tiêu, phạm vi, tiêu chí xác định thành công, kế hoạch, … và nhiều kiến thức khác sẽ được đề cập đến trong môn học này. Không có dự án nào giống dự án nào, trong ngành CNTT cũng không phải ngoại lệ nhưng để có thể thích ứng được với thay đổi thì phải vững những kiến thức nền. 
Một số câu hỏi cần được trả lời trong môn học này:

• Stakeholder mong đợi gì từ dự án?
• Làm sao để đánh giá thành công của một dự án?

Vì dạng câu hỏi này sẽ thường xuyên xuất hiện khi bạn đi làm bất kể vị trí đảm nhận nên mình tin rằng đây là môn học có ích và có tính vận dụng cao không chỉ với những bạn có định hướng trong lĩnh vực Product Management.

2. Software Requirement Analysis (Phân tích Yêu cầu Phần mềm)

Môn học này sẽ giới thiệu các phương pháp và kỹ thuật phân tích, đặc tả, kiểm chứng các yêu cầu phần mềm. Các bạn có thể tưởng tượng mình đang ở trong giai đoạn cần làm việc với nhiều stakeholders để hiểu rõ những vấn đề họ đang gặp phải, và bằng các kiến thức học được từ môn này, bạn sẽ đưa ra được những ý tưởng có thể giải quyết được những vấn đề đó.
Một số câu hỏi cần được trả lời trong môn học này:

• Người dùng thực đang gặp những vấn đề gì?
• Đâu là giải pháp phù hợp với người dùng?
• Chúng ta thiết kế tính năng X như thế này, người dùng đã có thể sử dụng “ngon” chưa?

Môn học này giúp ích gì? Đây là môn học giúp chúng ta hiểu một cách khái quát về user research, một giai đoạn rất quan trọng trong quy trình phát triển sản phẩm, hiểu được “cái người dùng cần” để giải quyết vấn đề của họ.

3. Software Design & Analysis (Phân tích Thiết kế Phần mềm)

Đầu ra của môn học này giúp chúng ta hiểu được cách thiết kế backend của phần mềm. Điểm nhấn của môn này là rất nhiều loại diagram, vì vậy, phân biệt được loại diagram nào dùng trong trường hợp nào cũng rất là quan trọng.
Một số keywords liên quan đến môn học: use case, cross-functional diagram, activity diagram, class diagram, …
Một số câu hỏi cần được trả lời trong môn học này:

• Kiến trúc lưu trữ dữ liệu như thế nào là tốt?
• Cách thiết kế phần mềm này có dễ dàng để tối ưu hoá không?

Trong thực tế hiện nay, hầu hết các vị trí quản lý sản phẩm không đòi hỏi phải hiểu quá sâu cách thiết kế hệ thống nên các bạn có background không thuần kỹ thuật (kinh tế, quản lý, thiết kế,…) cũng không phải quá lo lắng. Tuy nhiên nếu có kiến thức về mảng này thì có thể dễ dàng giao tiếp hơn với đội kỹ thuật vì hiểu về thuật ngữ mà họ sử dụng.

4. UI Design (Thiết kế Giao diện)

Nếu như Software Design & Analysis để thiết kế backend thì UI Design là môn để học cách thiết kế Frontend sao cho thân thiện với người dùng. Nghĩ đơn giản, đây là môn dạy những kiến thức cơ bản để trở thành UI/UX Designer. Nhưng tất nhiên, chúng ta ko học nó để trở thành 1 Designer, nhưng chúng ta cần nó để trao đổi công việc với Designer.
Cũng giống như Phân tích Thiết kế phần mềm, môn này đưa chúng ta đến góc nhìn của một bạn designer, các công việc mà bạn designer phải làm, …

5. Software Testing (Kiểm thử Phần mềm)

Đây là môn học giúp chúng ta đội chiếc mũ của QC (một số nơi gọi là tester hay QA). Chúng ta sẽ hiểu được quy trình đội QC thực hiện kiểm tra, đánh giá chất lượng. Trong thực tế, có một vài thời điểm chúng ta sẽ cần thảo luận rất nhiều với đội QC nên việc hiểu ý nhau cũng rất quan trọng để đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ.
Một số câu hỏi cần được trả lời trong môn học này:

• Phần mềm đã đạt chuẩn hay chưa?
• Chúng ta có thể release tính năng này chứ?

6. Kỹ năng mềm

Đây không hẳn là một môn học, đây là một quá trình bồi dưỡng lâu dài. Ở môi trường đại học, chúng ta sẽ biết-đến-quen-mặt những hoạt động, sự kiện do các tổ chức Đoàn — Hội trong và ngoài trường tổ chức. Tất nhiên, không phải hoạt động nào cũng có ích, hãy tìm hiểu kỹ nội dung hoạt động để tìm cho mình những hoạt động thực sự phù hợp. Một số hoạt động phát triển kỹ năng lãnh đạo, giao tiếp, sáng tạo sẽ có ích cho công việc product management.
Khi có thể, đừng ngần ngại tham gia các tổ chức Đoàn — Hội trong và ngoài nhà trường (dù Tùng biết khá nhiều bạn không thích những tổ chức này). Ở góc nhìn tích cực, việc này sẽ giúp chúng ta bồi bổ kỹ năng mềm một cách thường xuyên. Ví dụ như khi được phân công lên kế hoạch và tổ chức một hoạt động bất kỳ, chúng ta sẽ phải cần tự hỏi: “Mục đích của hoạt động này là gì? Ai tham gia? Hoạt động này giúp ích gì cho những người tham gia?” Đặt ra những câu hỏi tương tự là một cách luyện tập để chúng ta tự đặt mình vào vị trí của người tham gia, từ đó đưa ra những ý tưởng phù hợp với tính chất của hoạt động.

7. Phụ lục: Một số tips để học tập tốt hơn

Nâng cao khả năng tự học: Chỉ học trên lớp thôi là chưa đủ, hãy trở nên tò mò hơn. Ví dụ khi trên lớp có một thuật ngữ nào nghe lạ quá mà giáo viên không giảng hoặc chúng ta không nắm rõ thì đừng ngần ngại bỏ vài giây tra google. Tò mò là một trong những đặc tính rất quan trọng trong lĩnh vực product management. Khi bước vào công việc thực tế, chúng ta sẽ nhận thấy kiến thức mình được học trong trường rất nhỏ bé, từ đó sẽ cảm thấy việc học không bao giờ là đủ.

Đọc trước syllabus: Giai đoạn trước khi bước vào chuyên ngành có lẽ là khoảng thời gian đau đầu với hầu hết sinh viên, không biết phải theo ngành nào, nó có phù hợp với mình không. Vì thế, hãy tham khảo và nghiên cứu syllabus của từng chuyên ngành, biết được mình sẽ học gì ở từng môn, các môn tiên quyết cần vượt qua, … để có một kế hoạch đúng đắn. Nếu có thể, hãy cố gắng xác định luôn mình sẽ học gì trong các học kỳ tiếp theo và cố gắng không bị rớt môn nhé :>

Hãy chủ động trong mọi trường hợp: Chủ động học hỏi từng ngày là một keyword rất cần thiết trong mọi lĩnh vực. Chủ động tìm thêm tài liệu, chủ động nâng cao kiến thức trên Internet và sách vở, chủ động tìm kiếm các mối quan hệ, … giúp chúng ta phát triển và tiếp thu thêm kiến thức hằng ngày. Có một câu Tùng rất tâm đắc: “Hôm nay hãy cố gắng trở thành phiên bản tốt hơn của mình ở ngày hôm qua”.

Tìm hiểu thêm ngoài tài liệu được cung cấp trên lớp: Dù không có các chương trình đào tạo chuyên sâu ở giảng đường đại học, bạn vẫn có thể tự trang bị kiến thức vì hiện nay kiến thức về lĩnh vực product management cũng đã khá nhiều rồi. Tiếng Anh thì có thể đọc Medium, tiếng Việt thì có thể nhận tin trên Careerly chẳng hạn. Hằng ngày chỉ bỏ ra khoảng 30 phút để đọc tin tức về chuyên môn, kỹ năng sống, … thì qua thời gian dài tích lũy, bạn sẽ có một hành trang vững chắc cho tương lai, dù có là ở lĩnh vực Product Management hay không vì bất cứ một thông tin có ích nào cũng có thể hữu dụng cho bản thân. 

Bài viết là nội dung hợp tác giữa Careerly và anh Bùi Châu Minh Tùng, bạn cũng có thể đọc bài phỏng vấn giữa Careerly và anh về trải nghiệm làm Product hoặc đọc lại bài viết này trên blog cá nhân của anh.

Ngoài phương pháp học từ các môn học ở trường, bạn cũng có thể tự trang bị kiến thức về Product Management cho mình bằng cách theo dõi những bài viết từ Careerly. Bài viết PM101 tổng hợp các nội dung về Product từ Careerly là một điểm khởi đầu phù hợp nếu bạn đang tìm hiểu thêm về Product Management.